Onze familiegeschiedenis Deel 4:
De Schoonhovens, een Fries in Breda

Een schipper in Akkrum

In januari 1778 verschijnt in de Leeuwarder Courant een scheepvaartbericht over het smakschip 'De Antje Tempel'. Het is na een zware storm en met averij aan een van de zwaarden aangekomen in de haven van Bordeaux. Het schip is twaalf dagen eerder vertrokken vanaf Texel. Kapitein is ene Jelle Jacobs Schoonhoven (35).

Zeekapitein Jelle is een van onze voorvaderen. Hij is op 16 september 1742 geboren in de Friese plaats Akkrum. Jelles broer Thomas is eveneens schipper: hij vaart op een kofschip. Van Jelle is uit krantenberichten nog bekend dat hij in de zomer van 1778 op Koningsbergen vaart en dat de 'Antje Tempel' spoedig daarna een andere eigenaar krijgt.

De Harlinger jaren (1804 - 1866)

Jelle is getrouwd met Baukje Teunis. Het paar heeft in elk geval een zoon. Deze Jacob is op 11 augustus 1773 in Akkrum geboren. Hij wordt schoenmaker en trouwt, als hij 31 jaar oud is, met Aaltje de Vries (18) uit de havenstad Harlingen. Haar opa is vermoedelijk afkomstig uit het dorp Kimswerd en heet Rinse - een naam die we nog zullen terugzien.

Schoenmaker Jacob verstigt zich met Aaltje in Harlingen, mogelijk aan het Rapenburg 9, maar dit kan ook Jacobs werkplaats zijn. Ze krijgen zeven kinderen, waarvan er vijf tussen hun eerste en zestiende levensjaar sterven. Alleen Hendrik, het derde kind dat wordt geboren op 4 november 1811 en Jetske (1815) komen aan het een huwelijk toe.

In 1837, op zijn vijfentwintigste, trouwt Hendrik - hij is katoenspinner geworden - met Akke (Aukje) Molenaar, eveneens uit Harlingen. Zij heeft al een zoontje van een onbekende vader. Haar voorouders komen uit Harlingen (haar opa was matroos bij de marine) en Stavoren. Het stel krijgt samen vier kinderen: Aaltje (1837), Anskje (1839), Rinse (1840) en nog een Dirk (1843).

Van Friesland via Breda naar Den Haag

Rinse Schoonhoven verliest zijn vader al in 1843, als hij drie is. Hij duikt zelf pas op z'n 35e weer op in de papieren van de burgerlijke stand, ditmaal in Breda. Waarschijnlijk is hij daar door de militaire dienst terechtgekomen.

Op 24 maart 1875 trouwt Rinse er als dagloner met slagersdochter Johanna Kroese. Johanna woont aan de Keizerstraat, vlakbij de Vingerhoedstraat, waar haar vader Frederik is opgegroeid. Diens slagerij is waarschijnlijk ook gevestigd aan de Keizerstraat. Het is niet bepaald de meest gegoede buurt van de stad: het is vlakbij de Kloosterkazerne, waar dientsplichtigen van het Zesde Regiment Infanterie zijn gelegerd. Uitgerekent de Vingerhoedstraat staat bekend als rosse buurt.


A: Antwerpse barakken. B: Keizerstraat. C: Vingerhoedstraat(je).

Johanna heeft al twee dochters: Maria Wilhelmina (4) en Wilhelmina (1), die bij het huwelijk door Rinse worden erkent. De echte vader is onbekend, maar het is vermoedelijk ene Willem Bijdevier (41). Deze komt oorspronkelijk uit Utrecht en is een (getrouwde!) oppasser in het Garnizoenshospitaal ('Huis van Brecht', aan de huidige Kraanstraat). Bijdevier overlijdt toevalligerwijs drie weken nadat Johanna's tweede dochter Wilhelmina het levenslicht ziet. Dat is ruim een jaar voordat Johanna met Rinse trouwt. Een half jaar na het huwelijk van Rinse en Johanna, op 23 september 1875, overlijdt de jonge Wilhelmina. Zij is dan twintig maanden oud.


De Vingerhoedstraat en de Keizerstraat

Rinse en Johanna krijgen aan de Keizerstraat zelf nog acht kinderen: Theodora Frederica (23-3-1876), Catharina Maria (27-12-1878), Hendrika Johanna (29-8-1881 - 17-3-1945), Frederik Johannes (5-6-1884 -12-4-1946), Petronella Maria (3-9-1887), Adriana Johanna (26-5-1890), Johannes Wilhelmus (18-6-1892 - 31-3-1947) en Wilhelmina Maria (5-2-1895 - 6-2-1902).

In die jaren wordt het beroep van Rinse vrijwel altijd als dagloner opgegeven. Bij huwelijken van zijn kinderen in 1893 en 1899 wordt hij echter ook als smid opgevoerd. Hij zal uiteindelijk op 8 september 1900 overlijden. Frederik Kroese, die altijd zeer betrokken is geweest bij het leven van Rinse en Johanna en hun kinderen, sterft op 2 januari 1910. Johanna blaast haar laatste adem uit op 4 mei 1915.

Onze familielijn is dan al overgenomen door de eerste zoon van Rinse en Johanna: Frederik Johannes. Hij is zestien jaar als zijn Friese vader overlijdt. Acht jaar later, op 20 augustus 1908, trouwt hij - zijn opa Frederik Kroese (60) is getuige - met de (zwangere) Bredase Johanna Bogers. Ook haar oorsprong ligt niet in de beste buurt van de stad. De familie van haar moeder, metselaarsdochter Adriana Manni, komt al generaties lang uit een sloppenwijk die ooit bekend stond als de Antwerpse Barakken; de later gangbare naam is 'De Gribus'. Haar vader, kleermaker Marinus Bogers, was hier recentelijker terechtgekomen vanuit Roosendaal. Johanna Bogers groeide in of vlakbij deze 'achterstandsbuurt' op, vermoedelijk aan de Achterom. Zelf belanden Frederik Johannes Schoonhoven, die arbeider wordt, en Johanna Bogers uiteindelijk in de Gravenstraat, een straat verder.


De omgeving van de Antwerpse barakken.

Op 7 december 1908 wordt het eerste kind van Johannes en Johanna geboren: Anna. Op 22 juli 1910, een half jaar na het overlijden van opa Frederik Kroese, volgt een doodgeboren jongetje. Daarna, op 12 januari 1912, wordt Adriana geboren. In 1915 krijgen Johannes en Johanna een zoon: Laurentius Johannes. Hij overlijdt op 3 april 1917, twee jaar oud, vlak na de geboorte van Christina (4 maart 1917). Op 8 augustus 1919 bevalt Johanna voor de tweede keer van een doodgeboren zoon. Op 24 september 1921 volgt ook nog een doodgeboren meisje. Op 13 januari 1925 volgt nog wel een vierde dochter: Petronella (13 januari 1925). Anna trouwt op 30 augustus 1928 met de 22-jarige voeger Antonius van Aart uit Breda. Petronella trouwt met J.C. van Son; Christina trouwt met P.C.J. Brosens.

Adriana Schoonhoven, die op haar vijfde haar broertje heeft verloren, is de enige van de kinderen van Hendrik en Johanna die zich losmaakt van de de Bredase wijk waarin de familie al zeker een eeuw woont. Op 1 april 1932, ze is dan 20 jaar oud, vertrekt ze naar Den Haag. Op 7 september 1932 trouwt ze er met schilder Antonie van der Hoorn (27 oktober 1908). Het stel krijgt twee kinderen. Het zijn Antonie Frederik (31-3-1933, Toon) en Johannes Adrianus (18-2-1935, Joop).

Adriana schenkt ook nog het leven aan een meisje, Johanna Adriana (16-5-1941, Joke). Antonie en Adriana scheiden op 11 augustus 1944; zij vertrekt naar Duitsland. Adriana sterft op 29 oktober 1965 op 53-jarige leeftijd in het Duitse Bochum, waar ze is hertrouwd met Helmut Kesch. Antonie van der Hoorn overlijdt op 15 april 1995 in Den Haag. Hij wordt 86.

Deel 3 |